Tanrı Dağı’ndan Dijital Mekana: Tengriciliğin Sanal İzdüşümleri

Soydan Tefik KARAHAN

Soydan Tefik KARAHAN

Milli Eğitim Bakanlığı

Nasıl Atıf Yapılır

KARAHAN, S. T. (2025). Tanrı Dağı’ndan Dijital Mekana: Tengriciliğin Sanal İzdüşümleri. Demokrasi Platformu, 14(42), 78–92. Geliş tarihi gönderen https://demokrasiplatformu.com/dergi/article/view/310

Özet

Dijitalleşmenin inanç sistemlerine olan yansımaları, bu çalışmada Tengricilik üzerinden ele alınmaktadır. Geleneksel dini yapılarla kıyaslandığında daha bireysel, yoruma açık ve kurumsallıktan uzak dijital dini uygulamaların artması, yeni topluluk formlarının ve kimlik kurgularının doğmasına zemin hazırlamaktadır. Dijital mecralarda Tengricilik, yalnızca geçmişin bir inanç mirası olarak değil; aynı zamanda çağdaş bireyin kimliğini yeniden kurma, kültürel hafızayı tazeleme ve ideolojik yönelimler geliştirme çabasının bir parçası olarak yeniden tanımlanmaktadır. Bu dijital bağlamda Tengricilik, kişisel manevi beklentilere yanıt sunmanın ötesinde, kolektif kültürel kimliğin dijital düzlemde ifade bulmasına da olanak tanımaktadır. Sanal ortamlarda seçici, bireysel ve sembolik tercihlere dayalı olarak yeniden inşa edilen bu inanç formu, dijital din fenomeni çerçevesinde konumlandırılmaktadır. “Hareketsiz dini toplumsallaşma” kavramı ise, dijitalleşen inanç formlarının sosyolojik anlamlandırılmasında açıklayıcı bir zemin oluşturmaktadır. Araştırma sonuçları, dijital Tengriciliğin hem sahici bir manevi arayışa hem de kültürel ve ideolojik kimlik inşasına katkı sunduğunu ortaya koymaktadır.

Referanslar

Aytürk, İhsan. “Türkçülüğün İdeolojik Dönüşümü ve Alternatif Kimlik Arayışları.” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 42 (2019): 51–76.

Bakardjieva, Maria. “Virtual Togetherness: An Everyday-Life Perspective.” Media, Culture & Society 25/3 (2003): 291–313. https://doi.org/10.1177/0163443703025003001.

Bako, Rozalia - Hubbes, Laszlo-Attila. “Religious Minorities’ Web Rhetoric: Romanian and Hungarian Ethno-Pagan Organizations”. Journal for the Study of Religions and Ideologies 10/30 (16 Kasım 2011), 127-158. https://www.jsri.ro/ojs/index.php/jsri/article/view/550

Bakó, Rozália Klára. “Visual Rhetoric in Virtual Spaces”. Acta Universitatis Sapientiae, Philologica 4/2 (2012), 385-394. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=192940

Bekenova, Fariza vd. “The Role of Religious Traditions in the Development of Turkic Culture and their Importance for Contemporary Society”. Pharos Journal of Theology 106/3 (2025). https://doi.org/10.46222/pharosjot.106.3025

“Bütün Yönleriyle Tengri Dini”. haz. Anonim. Yayın Tarihi 29 Haziran 2022. https://www.youtube.com/watch?v=v6KwYiRsoog

Campbell, Heidi A. “Religious Authority and the Blogosphere.” Journal of Computer-Mediated Communication 12(3) (2007): 1043–1062.

Campbell, Heidi A. Digital Religion: Understanding Religious Practice in New Media Worlds. New York: Routledge, 2012.

Campbell, Heidi A. “The Internet and the Transformation of Religious Discourse.” Digital Religion: Understanding Religious Practice in New Media Worlds, edited by Heidi A. Campbell. New York: Routledge, 2013.

Campbell, Heidi A., and Ruth Tsuria. Digital Religion: Understanding and Researching Religious Practice in New Media. New York: Routledge, 2021.

Castells, Manuel. Bin Yılın Sonu: Enformasyon Çağı Ekonomi, Toplum ve Kültür Cilt 3. Çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.

Cowan, Douglas E. Cyberhenge: Modern Pagans on the Internet. New York: Routledge, 2005.

Esin, Emel. İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi ve Sanatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1980.

Gerbaudo, Paolo. The Digital Party: Political Organisation and Online Democracy. London: Pluto Press, 2018.

Gillespie, Tarleton. Custodians of the Internet: Platforms, Content Moderation, and the Hidden Decisions That Shape Social Media. New Haven: Yale University Press, 2018.

Golden, Peter B. An Introduction to the History of the Turkic Peoples. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1992.

Hall, Stuart. “Who Needs ‘Identity’?” In Questions of Cultural Identity, edited by Stuart Hall and Paul du Gay, London: SAGE Publications, 1996.

Helland, Christopher. “Online Religion as Lived Religion: Methodological Issues in the Study of Religious Participation on the Internet.” Heidelberg Journal of Religions on the Internet 1(1) (2005): 1–16.

Hoover, Stewart, and Nabil Echchaibi. Media, Religion and Culture: An Introduction. New York: Routledge, 2012.

Hutchings, Tim. Creating Church Online: Ritual, Community and New Media. New York: Routledge, 2017.

Kafesoğlu, İbrahim. Türk Millî Kültürü. Ankara: Ötüken Neşriyat, 1992.

Kudaibergenova, Diana T. “Religion, Power, and Contemporary Art in Central Asia: Visualizing and Performing Islam”. https://doi.org/10.1163/22142290-00602008

“Kök Tengri’nin Çocukları”. Erişim 03 Temmuz 2025. https://www.facebook.com/koktengrinincocuklari?locale=tr_TR

Laruelle, Marlène. “Religious Revival, Nationalism and the ‘Invention of Tradition’: Political Tengrism in Central Asia and Tatarstan.” The China and Eurasia Forum Quarterly 5(2) (2007): 24–39.

Lövheim, Mia. “Mediatisation of Religion.” In Mediatized Worlds: Culture and Society in a Media Age, edited by Andreas Hepp and Friedrich Krotz, London: Palgrave Macmillan, 2013.

Ok_Independent3264. “Tengrici Türkiye Nasıl Bir Ülke Olacak - Tengricilik”. Reddit Post. r/AteistTurk, 23 Temmuz 2024. https://www.reddit.com/r/AteistTurk/comments/1ea84zh/tengrici_türkiye_nasıl_bir_ülke_olacak_tengricilik/

Özkan, Mustafa. “Tengricilik ve Türk Mitolojisinde Tanrı Algısı.” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, no. 92 (2019): 201–220.

Sarıkaya, Mehmet Emin. “Hareketsiz Toplumsallaşma ve Geleneksel Dini Toplumsallaşma Formları İlişkisi.” Dijitalleşme ve Din: Teorik Yaklaşımlar ve Uygulama Örnekleri, edited by İhsan Çapcıoğlu and Fatma Çapcıoğlu, İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.

Sherkat, Darren E. “Dini Sosyalleşme: Etki Kaynakları ve Araçların Etkileri.” Journal of Turkish Studies 8/3 (2013): 279–297. Çev. Özcan Güngör. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.3956.

Suleymanova, Dilyara. “Tatar Groups in Vkontakte: The Interplay between Ethnic and Virtual Identities on Social Networking Sites”. Digital Icons: Studies in Russian, Eurasian and Central European New Media 1/2 (2009), 37-55. https://doi.org/10.5167/uzh-31943

Temirbayeva, A. A. vd. “The Digital Palette of Kazakhstan in the Context of the Study Tengrian Internet Communities”. Bulletin of the Karaganda University History. Philosophy Series 109/1 (30 Mart 2023), 323-331. https://doi.org/10.31489/2023hph1/323-331

Tengri Düşünce. Bütün Yönleriyle Tengri Dini – Sesli Kitap [Video]. YouTube, 8 Mayıs 2023. https://www.youtube.com/watch?v=v6KwYiRsoog

Tengricilik. “Tengricilik”. Erişim 03 Temmuz 2025. http://tengriciturkiye.blogspot.com/p/forum.html

Tiktok. “Gök Tanrı Dini”. Sosyal Medya. 2025. Erişim 03 Temmuz 2025. https://www.tiktok.com/discover/g%C3%B6k-tanr%C4%B1-dini?utm_source=chatgpt.com

Turkle, Sherry. Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other. New York: Basic Books, 2011.

“Ve Geri Geldi- Tengri Dini Türkiye’de Yeniden Başladı”. haz. Anonim. Yayın Tarihi 11 Temmuz 2022. https://www.youtube.com/watch?v=sl5pPwlxLJ8

yabqu.official. Tengri Biz Menen [Instagram gönderisi]. 20 Temmuz 2023. https://www.instagram.com/p/CvANu0ZtcXY/