Mevlevî Matbahında Verilen Bir Mânevi Eğitim Metodu Olarak Çile
Article Sidebar
Özet
Tasavvuf ekolleri arasında kendine has insan yetiştirme modeli ile Mevlevîlik diğer tasavvuf öğretilerine göre önemli farklılıklar barındırmaktadır. Bu farklılıkların başında Mevlevî Matbahı gelmektedir. Mevlevîlikte mutfak sadece yemek pişirilip yenilen bir mekân olmanın çok ötesinde anlamlar barındırmaktadır. Matbah tarikata girmesine müsade edilenlerin eğitim göreceği ilk mekândır. Eğitim görülen ilk mekân olmanın ötesinde bu süreci başarıyla tamamlayamayanların Mevlevî dergâhına intisap ederek derviş olmalarına sağlayacak bir yer olma özelliğine sahiptir. Matbahta çile ile müritler daha önceden âdâb ve erkânı belirlenmiş bir takım süreçlerden geçmek zorundadır. Her bir sürecin ne kadar süreceği ve her sürecin içerisinde yapılması gerekenler sıkı bir şekilde takip edilir. Bütün bu süreçler Mevlevîliğe soyunmuş bireylerin yetişmesinde önemli faydalar sağlamıştır. Çalışmamızda tüm bu süreçler değerlendirilmiş olup matbahın insan yetiştirme modeli olarak tanımlaması yapılmıştır. Buradaki süreçlerin bireylerin tasavvufî gelenekteki dönüşümlerine nasıl katkı sağladığı tartışılmıştır. Çile’nin bireyi sadece dünyevi zevkler ve tatlardan uzaklaştırmakla kalmadığı, bununla beraber yeni bir insan modelinin yetiştirilmesinde oynadığı rol de tartışılmıştır. Çalışmanın sonucunda matbahın iyi bir tasavvufî eğitim modeli olduğu, çilenin de bu süreci destekleyen en büyük unsur olduğu ortaya konulmuştur.
Referanslar
Akmaz, Abdullah. “Mevlevîlik ve Mevlevî Mutfağındaki Bazı Ritüeller”. ASR Journal International Academic Social Resources Journal 6/28 (2021), 1202-1207. https://doi.org/ 10.31569/ASRJOURNAL.290
Aksoy, Mustafa - Akbulut Ayşenur Burcu - İflazoğlu Nurhayat. “Mevlevîlikte Mutfak Kültürü ve Âteşbâz-ı Velî Makamı”. Journal of Tourisim and Gastronomy Studies 4/1 (2016), 98-100.
Ankaravî, İsmâil Rusûhî. Minhâcü’l-Fukara – Mevlevî Âdâb ve Erkânı & Tasavvuf Istılahları. haz. Sâfi Arpaguş. İstanbul: İfav Yayınları, 2. Basım, 2023.
Ankaravî, İsmail. Minhâcu’l-Fukara - Fakirlerin Yolu -. haz. Saadettin Ekici. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
Ankaravî, İsmâil Rusûhî. Nisâbü’l Mevlevî Mevlevîlik Yolunun Esasları. haz. Bekir Şahin. İstanbul: Mihrabad Yayınları, 2. Basım, 2017.
Arpaguş, Safi. “Mevlevî İstilahatları”. İnsan ve İrfan Vakfı. Erişim 1 Eylül 2021. https://insanveirfan.org/e-arsiv/mevlevî-istilahatlari-safi-arpagus-161
Arpaguş, Safi. Mevlevîlikte Ma’nevi Eğitim. haz. Abdullah Aydın. İstanbul: Vefa Yayınları, 2009.
Azsöz, Gökben Pala. İstanbul Mevlevîhânelerinde Mimari Düzen ve Beşiktaş Mevlevîhânesi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
Azsöz, Gökben. “Mevlevîhânelerde Matbah-ı Şerif”. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi 3/5 (2016), 34-35.
Azsöz, Gökben. “Mevlevîhânelerde Mekânsal Örgütlenme”. Kırklareli Üniversitesi Mühendislik Ve Fen Bilimleri Dergisi 4/1 (2018), 91-111.
Bekleyiciler, Nezahat. Âteşbâz-ı Velî. Konya: Üstüniş Ofset Matbaa, 8. Basım, 2019.
Demirci, Mehmet. “Bir Eğitim Aracı Olarak Mevlevî Çilesi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 7/3 (2007), 105-122. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343879
Demirci, Mehmet. “İnsan Eğitimi Açısından Mevlevî Çilesi”, Mevlânâ ve İnsan Sempozyum Bildirileri. haz. Mehmet Şeker vd. 1/121-130. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
Eflâkî, Ahmet. Âriflerin Menkıbeleri (Manakib al-Ârifin). çev. Tahsin Yazıcı. 1. Cilt. İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1973.
Eflâkî, Ahmet. Âriflerin Menkıbeleri (Manakib al-Ârifin). çev. Tahsin Yazıcı. 2. Cilt. İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1973.
Eraydın, Selçuk. “Çile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/315-316. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Erginli, Zafer. (ed.). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınevi, 2006.
Ertaş, Mehmet. vd. “Konya’da Mevlevî Mutfağı Yiyeceklerinin Gastronomi Turizminde Canlandırılması”. Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi 1 (2017), 52-70.
Gölpınarlı, Abdülbâki. Mesnevî Tercemesi ve Şerhi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1985.
Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlânâ Celâleddîn. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 4. Basım, 1985.
Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, 2. Basım, 1983.
Gölpınarlı, Abdulbaki. Mevlevî Âdâb ve Erkânı. Ankara: İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1963.
Gürer, Betül. Gönül Gözüyle Kur’ân İbn Atâ Tefsiri. ed. Hamide Ulupınar. İstanbul. H Yayınları, 2.Basım, 2018.
Halıcı, Nevin. Konya Mutfağı. Konya: Selçuklu Belediyesi Yayınları, 2011.
Halıcı, Nevin. Mevlevî Mutfağı, İstanbul: Oğlak Yayınları, 2022.
İyiyol, Fatih. “Mevlevî Gülbankları ve Mevlevî Gülbanklarının İşlevsel Açıdan Tahlili”. Turkısh Studies – International Periodical For The Langues, Literature and History of Turkish or Turkic 9/6 (2014), 583-600.
İzbudak, Veled Çelebi. Tekke’den Meclis’e –Sıra Dışı Bir Çelebi’nin Hatıraları-. haz. Yakup Şafak - Yusuf Öz. ed. Filiz Dığıroğlu - Fulya İbanoğlu. İstanbul: Timaş Yayınları, 2. Basım, 2014.
Kâşânî, İzzeddîn Mahmûd b. Alî b. Muhammed. Tasavvufun Ana Esasları (Misbâhu'l-Hidâye ve Miftâhu'l-Kifâye). ed. Ersan Güngör. İstanbul: Kurtuba Kitap, 2010.
Küçük, Hülya. Sultân Veled ve Maârif’i. ed. Mehmet Birekul. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2005.
Küçük, Hülya. Tercüme-i İntihânâme-i Sultan Veled. ter. İbrahim Hakkı Eroğlu. Konya: Aybil Yayınları, 2012.
Küçük, Osman Nuri. Mevlânâ’ya Göre Mânevî Gelişim - Benliğin Dönüşümü ve Mi’râcı-. ed. Erhan Güngör. İstanbul: İnsan Yayınları, 6. Basım, 2015.
Küçük, Sezai. “Mevlevîyye”, Türkiye’de Tarikatlar Tarih ve Kültür. ed. Semih Ceyhan. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
Kocaman, Kasım. “Tasavvufta İnsanın Eğitim Sürecinde Aşılması Gereken Engel: Dünya”, İmad, İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 1/4 (2016), 561-568. https://doi.org/10.20486/imad.77174
Korucuoğlu, Nevin. “Veled Çelebi Mevlevîliği Anlatıyor”. Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi 8/23 Türklerde Hoşgörü Özel Sayısı - 2 (1996), 397-400.
Koşay, Hâmid Zübeyir. “Mevelevîlikte Matbah Terbiyesi”. Tasavvuf Kitabı. haz. Cemil Çiftçi. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2003.
Mermer, Ahmet. “Osmanlı Kültür ve Edebiyatına Kaynaklık Eden Bir İnanç Merkezi: Mevlevîlik”. 12. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, ed. Ahmet Vecdi Can. vd. 2/1247-1254. Kazan, Tataristan, (Rusya Federasyonu): Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 2014.
Olgun, Tahir. Çilehâne Mektupları. haz. Cemâl Kurnaz - Gülgün Erişen. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
Ösen, Serdar. “Türk Eğitim Tarihi İçerisinde Mevlevîhânelerin Yeri”. Tuhed, Turkish History Education Journal Türk Tarih Eğitim Dergisi 4/2 (2015), 259-271. https://doi.org/10.17497/tuhed.185642
Pala, İskender. “Edebi Çehresiyle Mevlevîhâneler”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2 (1996), 55-60.
Pala, İskender. “Kırk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/465-466. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
Pişgin, Turgay - Akdeniz, Alper. “Gelibolu Mevlevîhânesi’nde Yetişen Sabir Parsa ve Ahmed Celaleddin Dede’nin Türk Din Mûsikîsine Katkıları”. SSSJournal, Social Sciences Studies Journal 5/30 (2019), 455-466. https//:doi.org/10.26449/sssj.1230
Sipehsâlar, Mecdeddin Ferîdûn. Mevlânâ ve Etrafındakiler “Risâle-i Sipehsâlâr”. ed. Süleyman Sertkaya. haz. Mustafa Çapan. İstanbul: Kapı Yayınları, 2019.
Seçim, Yılmaz. “Şeb-i Arus Etkinliğine Katılan Turistlerin Mevlevî Mutfağı Yemek Taleplerinin Tespit Edilmesi”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13/35 (2020), 778-796. https://doi.org/10.14520/adyusbd.518010
Şafak, Yakup. “Mevlevîlik Yolu Ve Çile Âdabı”, Mevlânâ Ocağı. ed. Mehmet Bayyiğit. Konya: Kombassan Vakfı Yayınları, 2007.
Şimşekler, Nuri. “1001 Günlük Mevlevî Çilesi: Mutfakta Pişen Canlar”, Sûfî Araştırmaları-Sûfî Studıes Dergisi 1/2 (2010), 109-121.
Tanman, M. Baha. “ Âsitâne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/485-487. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
Tanrıkorur, Ş. Barihüda. Türkiye Mevlevîhânelerinin Mimari Özellikleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
Tanrıkorur, Ş. Barihüda. “Bir Eğitimin Mimarisi: Mevlevî Matbah-ı Şerifi”. 1. Milletlerarası Mevlânâ Kongresi. 271-298. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1988.
Top, H. Hüseyin. Mevlevî Usûl ve Âdâbı, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş, 2001.
Uludağ, Süleyman. “Muhib”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/34 Ankara: TDV Yayınları,2020.
Veled, Sultan. Maârif. ter. Meliha Anbarcıoğlu. Ankara, Milli Eğitim Basımevi, 2. Basım, 1966.
Yıldız, İmren. Mevlevî Kültürü Mutfak Terimleri Üzerine Adbilimsel Bir Çalışma. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Yıldız, İmren - Özkan, Ali. “Türk Tasavvuf Öğretisi Olarak Mevlevîlikte Mânevî Eğitim”. Turksosbilder, Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi 2/1 (2017), 48-55.
Yılmaz, Hasan Kâmil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. ed. Hüseyin Kahraman. İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, 30. Basım, 2020.