Cumhuriyet’in 100. Yılında Türkiye'de Sosyolojinin Dünü ve Bugünü
Article Sidebar
Özet
Türkiye'de sosyoloji bilimi, 100 yılı aşkın bir sürede önemli evrimler geçirerek zengin bir tarihsel gelişim serüvenine sahip olmuştur. Bu makalede, sosyoloji biliminin Türkiye'deki yolculuğu irdelenirken, disiplinin nasıl şekillendiği ve hangi dönemsel geçişleri yaşadığı ele alınmıştır. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde Türk toplumunun geçirdiği toplumsal dönüşümlere çareler üretmek amacıyla önemli bir araç olarak görülen ilm-i içtimaiyatın köklerinin atıldığı, Cumhuriyet döneminde ise önemli bir ivme kazanarak kurumsallaşan bu kürsünün toplumsal değişim ve modernleşme süreçlerine yönelik anlayışlar geliştirildiği görülmüştür. Bu çalışmada, Fransa’da Sorbonne Üniversitesi’nde ilk müstakil sosyoloji kürsüsünün kurulmasından bir yıl gibi kısa bir süre sonra Türkiye'de Ziya Gökalp öncülüğünde kurulan ve dünyadaki ilk örnekler arasında gösterilen Türk sosyolojisi kürsüsünün kurumsal gelişimine odaklanılarak, bu alanda öncü isimlerin çabaları ve sosyoloji disiplininde yürütülen eğitim ve araştırmaların toplumsal sorunları anlama ve çözmeye yönelik katkıları ele alınmıştır. Bu süre zarfında sosyoloji biliminin, toplumsal yapı, kültürel dinamikler ve siyasi gelişmelerle birlikte şekillenerek, Türkiye'nin sosyal bilimler sahnesinde önemli bir aktör haline geldiği görülmektedir. Bu bağlamda sosyoloji biliminin Türkiye'deki siyasi ve kültürel gelişmelerle olan etkileşimi incelenerek, bu etkileşimlerin yön verdiği sosyolojik düşüncenin evrimi üzerinde durulmuştur. Çalışma, Türkiye'de sosyoloji biliminin geçirdiği aşamalara ışık tutarken, aynı zamanda disiplinin gelecekteki potansiyellerini de değerlendirmektedir. Bu bağlamda, sosyolojinin Türkiye'deki toplumsal dinamiklere nasıl katkı sunabileceği ve gelecekteki araştırma ve eğitim alanlarında nasıl şekillenebileceği konularında fikirler sunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılında sosyoloji biliminin serüveni, geçmişin ışığında geleceği anlamak adına önemli bir referans noktası oluşturmaktadır.
Referanslar
Berkes, Niyazi. Bazı Ankara Köyleri Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Uzluk Basımevi, 1942.
_______ Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 4. Basım, 2003.
Bilgiseven, Amiran Kurtkan. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
Boran, Behice. “Değişme Halinde Köylerimiz”. Adımlar 4 (1943).
_______ “Köy Davası Şehirleşmek Davasıdır”. Siyasi İlimler Mecmuası 112 (1940).
_______ “Köyde Sosyal Tabakalanma”. Yurt ve Dünya 17 (1942).
_______ “Metod Açısından Feodalite ve Mülkiyet II”. Yön 51 (1962).
Boyacıoğlu, Aslıhan Öğün - Boyacıoğlu, Levent. “Prens Mehmed Sabahaddin Bey”. Türkiye’de Sosyoloji (İsimler-Eserler) I. ed. M. Çağatay Özdemir. 261-319. Ankara: Phoenix, 2008.
Bulut, Yücel. “Çağdaş Türk Düşüncesi İçinde Hilmi Ziya Ülken”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2008), 499-516.
Bulut, Yücel - Arlı, Alim. “Türkiye’de Sosyolojiyle 100 Yıl: Mirası ve Bugünü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2008), 13-32.
Çapcıoğlu, İhsan. “Türkiye’de Dini Hayatın Genel Görünümü”. 11-49. Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye’de Dini Hayat. ed. İ. Aycan vd. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 2023.
Çelebi, Nilgün. “Sosyoloji Tarihimize Kısa Bir Bakış”. Sosyoloji Konferansları 52 (2015), 13-28. https://doi.org/10.18368/IU/sk.62303
_______ “Türkiye’deki Sosyoloji Dernekleri: Süreksizliklerin Ardındaki Süreklilik”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2008), 677-690.
Demircioğlu, Zübeyde. “Türkiye’de Sosyolojik Düşüncenin Doğuşu: Düşünürler, Düşünce Çevreleri ve İlişkiler”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 60/2 (2020), 653-671.
Eğri̇bel, Ertan. “Baykan Sezer Kaynakçası”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2008), 611-632.
_______ - Özcan, Ufuk. “Baykan Sezer”. Türkiye’de Sosyoloji (İsimler-Eserler) II. ed. M. Çağatay Özdemir. 491-522. Ankara: Phoenix, 2008.
Erkul, Ali. “Prens Sabahattin”. Türk Toplum Bilimcileri I. ed. Emre Kongar. 75-144. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2. Basım, 1993.
Ertürk, Recep. “Türkiye’de Köy Sosyolojisi Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2008), 185-194.
Gürsoy, Şahin - Çapcıoğlu, İhsan. "Bir Türk Düşünürü Olarak Ziya Gökalp: Hayatı, Kişiliği ve Düşünce Yapısı Üzerine Bir İnceleme". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLVII/2 (2006), 89-98.
Göle, Nilüfer. Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınları, 3. Basım, 1992.
Kabakçı, Enes. “Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi ve Türk Sosyolojisine Etkisi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2008), 41-60.
Kaçmazoğlu, H. Bayram. Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Birey Yayıncılık, 1999.
_______ “Türkiye’de Sosyolojinin 100 Yıllık Birikimi Üzerine Bazı Tespitler”. Sosyoloji Konferansları 52 (2015), 29-55. https://doi.org/10.18368/IU/sk.62830
Kaya, Tülay. “İçtimaiyat’tan Sosyoloji’ye: İÜEF Sosyoloji Bölümü’nün Tarihine ve Sosyoloji Derslerine Dair”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2008), 713-730.
Kayalı, Kurtuluş. “Bir Asırlık Sosyoloji Birikimi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11 (2008), 33-40.
Kongar, Emre. Türk Toplum Bilimcileri I. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2. Basım, 1993.
_______ “Ziya Gökalp”. Türk Toplum Bilimcileri I. ed. Emre Kongar. 27-73. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2. Basım, 1993.
Köktürk, Gökhan V. Türk Sosyolojisinde Metodolojik Değişmeler 1980-2003. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2013.
_______ “Türk Sosyolojisinde Metodolojik Yönelimler”. Sosyoloji Konferansları 52 (Şubat 2015), 177-189. https://doi.org/10.18368/IU/sk.30396
Kösemihal, N. Şazi. Durkheim Sosyolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1971.
_______ Sosyoloji Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayımları, 1955.
Kumek, İbrahim. “Niyazi Berkes: Yaşamı, Eserleri ve Osmanlı-Türk Modernleşmesi Üzerine Görüşleri”. Akademik Düşünce Dergisi 4 (2021), 107-124. https://doi.org/10.53507/akademikdusunce.884071
Meriç, Cemil. Saint Simon: İlk Sosyolog, İlk Sosyalist. İstanbul: İletişim Yayınları, 16. Basım, 2012.
Oğuz Arı. “Türkiye’de Anket Metoduna Dayanan Sosyolojik Araştırmalar ve Uygulama Açısından Teori ve Kavramlar”. Türkiye’de Sosyal Araştırmaların Gelişmesi. 127-136. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1971.
Ortaylı, İlber. “Mustafa Reşit ve Midhat Paşalarla A. Comte ve Pozitivistler”. Tarih ve Toplum 14 (1985), 30-34.
Özdemir, M. Çağatay (ed.). Türkiye’de Sosyoloji (İsimler-Eserler) II. Ankara: Phoenix, 2008.
Richter, Rudolf. Sosyolojik Paradigmalar. İstanbul: Küre Yayınları, 2. Basım, 2013.
Sağlam, Serdar. “Ziya Gökalp”. Türkiye’de Sosyoloji (İsimler-Eserler) I. ed. M. Çağatay Özdemir. 161-219. Ankara: Phoenix, 2008.
Şahin, Mehmet Cem. “Türk Sosyolojisinin Kısa Tarihi: Dönemler, Şahıslar ve Ana Yönelimler”. İslâmî İlimler Dergisi 12/1 (2017), 7-41.
Tuna, Korkut. “Sosyolojinin Türkiye’ye Gelişinin 100. Yılı Üzerine”. Sosyoloji Konferansları 52 (2015), 3-12. https://doi.org/10.18368/IU/sk.56599
Türkdoğan, Orhan. Çağdaş Türk Sosyolojisi ve Sorunları. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
_______ Köy Sosyolojisinin Temel Sorunları. İstanbul: Dede Korkut Yayınları, 2. Basım, 1977.
Ülken, Hilmi Ziya vd. “Karataş Köyü Monografisi”. Sosyoloji Dergisi 6 (1950), 85-103.
_______ “Sociology in Turkey”. Sosyoloji Dergisi 6 (1950), 140-149.
_______ Sosyoloji Problemleri. İstanbul: Hüsnü Tabiat Matbaası, 1955.
Yasa, İbrahim. Hasanoğlan Köyü’nün İçtimai-İktisadi Yapısı. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, 1955.
_______ Yirmibeş Yıl Sonra Hasanoğlan Köyü: Karşılaştırmalı Bir Toplumbilimsel Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1969.