Türkiye’nin Göç Hafızası Üzerine Genel Bir Değerlendirme

Cemile Şahin

Cemile Şahin

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, İİBF, Uluslararası İlişkiler Bölümü

Nasıl Atıf Yapılır

Şahin, C. (2023). Türkiye’nin Göç Hafızası Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Demokrasi Platformu, 12(39), 231–257. Geliş tarihi gönderen https://demokrasiplatformu.com/dergi/article/view/286

Özet

Tarihsel süreç içerisinde sürekli göçlere sahne olan Anadolu coğrafyasında yer alan Türkiye Cumhuriyeti, bir dizi savaşlar neticesinde kurulmuş ve büyük ölçüde, Osmanlı Devleti’nin hüküm sürdüğü coğrafyalardan gelen göçmenlerin şekillendirdiği bir millete sahip olmuştur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, kaybettiği topraklardan Anadolu’ya yönelik göç hareketleri Osmanlı Devleti’ni ve ardından Türkiye Cumhuriyeti’ni sosyal, kültürel ve ekonomik yapı başta olmak üzere hemen her alanda derinden etkilemiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin Osmanlı’dan devraldığı en önemli sorunlar arasında; göç, göçmen ve iskân sorunları yer almıştır. Bununla birlikte, Türkiye Cumhuriyeti’nin göç politikaları ve göç yönetiminde bu süreçten edindiği ciddi bir tecrübe de söz konusudur.

Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne ve günümüze uzanan süreçte yaşanan göç hareketleri ve bu göçlere karşı gerek Osmanlı gerekse de Türkiye Cumhuriyeti döneminde uygulanan göç politikaları ve göç yönetimi ele alınmıştır. Diğer yandan, bu süreçte ulusal ve uluslararası alanda yaşanan gelişme ve değişimlerin göç politikalarına etkisi üzerinde de durulmuştur.

Referanslar

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 4, İctima: 3, Cilt 23, İnikat: 68, s.140.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 5, İctima: 1, C.6, İnikat: 7, s.77-78.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 5, İctima: 2, C.13, İnikat: 1, s.5.

ve 2510 Sayılı İskân Yasalarının Metinleri.

Resmi Ceride, Sene: 4, Sayı: 409 (01 Temmuz 1926).

Ağanoğlu, Yıldırım. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Talihi Göç, (İstanbul: 2001).

Aktar, Ayhan. “Nüfusun Homojenleştirilmesi ve Ekonominin Türkleştirilmesi Sürecinde Bir Aşama: Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi, 1923-1924”, Ege’yi Geçerken-1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi, (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 2005).

Anavatana Göç Edenler-Türkiye Cumhuriyeti’nde (1923-1938) Mübadil, Muhacir ve Mülteciler-Genel Bir Bakış, Yay. Hazırlayan: Nezih Başgelen, (İstanbul: Arkeoloji Sanat Yay., 2011).

Arı, Kemal. “Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikasını belirleyen Temel Unsurlar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.VIII, S.23, (1992).

Arı, Kemal. Büyük Mübadele ve Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), (İstanbul: Yurt Tarih Vakfı Yay., 2000).

Atabay, Mithat. 20.nci Yüzyılda Türkiye ve Balkanlar (Savaş, Barış, Göç ve Dramın Tarihi), (İstanbul: Kriter Yay., 2012).

Babuş, Fikret. Osmanlı’dan Günümüze Etnik-Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskân Siyaseti Uygulamaları, (İstanbul: Ozan Yay., 2006).

Barut, Ilgın. Türkiye’de Göç Politikaları, Değişim Kurumsallaşma ve Sorunlar, (İstanbul: 2022).

Bilecen, Tuncay. “Arşiv Belgelerinden Edebiyata…Balkan Göçlerinin Sosyal Boyutu”, Toplumsal Tarih, S.142, (2005).

Chambers, Iain. Göç, Kültür, Kimlik, Çev. İsmail Türkmen-Mehmet Beşikçi, (İstanbul: Ayrıntı Yay., 2014).

Değirmenci, Mehmet. Geç Dönem Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Göç Politikalarının Evrimi, (Ankara: Nobel Yay., 2022).

Duman, Önder. “Atatürk Döneminde Romanya'dan Türk Göçleri (1923-1938)”, Bilig, S.45, (2008).

Durgun, Sezgi. Memalik-i Şahane’den Vatan’a, (Ankara: İletişim Yay., 2011).

Emek İnan, Canan. “Türkiye’de Göç Politikaları: İskân Kanunları Üzerinden Bir İnceleme”, Göç Araştırmaları Dergisi, C.2, S.3, (Ocak-Haziran 2016).

Erdem, Ufuk. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Muhacir Komisyonları ve Faaliyetleri (1860-1923), (Ankara: TTK Yay., 2018).

Erdoğan, M. Murat. “Türkiye’ye Kitlesel Göçlerde Son ve Dev Halka: Suriyeliler”, Türkiye’nin Göç Tarihi–14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler”, (İstanbul: İstanbul Bilgi Üni. Yay., 2015).

Erkan, Süleyman. “XIX. Yüzyıl Sonlarında Osmanlı Devleti’nin Göçmenleri İskân Politikasına Yabancı Devletlerin Müdahaleleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.IV, (Ankara: Yeni Türkiye Yay., 1999).Erkan, Süleyman. Kırım ve Kafkasya Göçleri, (Trabzon: K.T.Ü. Kafkasya ve Orta Asya Uygulama ve Araştırma Merkezi, 1996).

Geray, Cevat. “Türkiye’de Göçmen Hareketleri ve Göçmenlerin Yerleştirilmesi”, Amme İdaresi Dergisi, C.3, S.4, (Aralık 1970).

Güçlüten, Çağrı. “Yerel Yönetimlerin Geçici Koruma Statüsündeki Suriyelilerin Uyum Sürecindeki Rolü ve Sınırlılıklar”, Uluslararası Göç ve Mültecilik, (Ankara: Siyasal Kitabevi,2022).

İçduygu, Ahmet-Erder, Sema ve Gençkaya, Ö. Faruk. Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus- Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere, (İstanbul: MireKoç: Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi, 2014).

İpek, Nedim. Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (Ankara: TTK Yay., 1999).

Kale, Başak. “Zorunlu Göçün 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu Üzerindeki Etkileri” Türkiye’nin Göç Tarihi 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler, (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 2015).

Karpat, Kemal. Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Çev. Bahar Tırnakçı, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 2003).

Karpat, Kemal. Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, (İstanbul: 2010).

Kazgan, Gülten. “Milli Türk Devleti’nin Kuruluşu ve Göçler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.30, S.1-4, (1970).

Kirişci, Kemal- Karaca, Sema. “Hoşgörü ve Çelişkiler: 1989, 1991 ve 2011’de Türkiye’ye Yönelen Kitlesel Mülteci Akınları”, Türkiye’nin Göç Tarihi – 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler”, (İstanbul: İstanbul Bilgi Üni. Yay., 2015).

Kirişçi, Kemal. “Göç ve Türkiye: Devlet, Toplum ve Siyasetteki Dinamikler”, Türkiye Tarihi 1839-2010: Modern Dünyada Türkiye, Çev. Zuhal Bilgin, C.4, (Kitap Yayınevi, 2011).

Mango, Andrew. “Atatürk”, Türkiye Tarihi 1839-2010: Modern Dünyada Türkiye, Çev. Zuhal Bilgin, C.4, (Kitap Yayınevi, 2011).

Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü, Çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü, (Ankara: Bilim ve Sanat Yay., 2005).

McCarthy, Justin. Ölüm ve Sürgün- Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922), Çev. Fatma Sarıkaya, (İstanbul: İnkılâp Yay., 1998).

Özgün, Cengiz. “Göçmenlerin Kamu Yönetiminde Değişime Etkisi ve Kurumsal Göç Yönetimi”, Kuramdan Araştırmaya Türkiye’de Göç Olgusu, (Ankara: Nobel Yay., 2021).

Saydam, Abdullah. Kırım ve Kafkasya Göçleri (1856-1876), (Ankara: TTK Yay., 1997).

Şahin, Cemile. “Atatürk Dönemi Göç Politikasının Temel Esasları”, Ana Hatları ile Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, (İstanbul: İdeal Kültür Yay., 2019).

Şahin, Cemile. Geçmişten Günümüze Eskişehir Yöresinde Tatarlar, (İstanbul: İdeal Yay., 2019).

Şimşir, Bilal N. Balkan Savaşlarında Rumeli Türkleri, Kırımlar-Kıyımlar-Göçler 1821-1913, (İstanbul: 2017).

Türk Dil Kurumu, Türk Dil Kurumu Sözlükleri, erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/ (erişim tarihi: 20.10.2023).

Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Göç Terimleri Sözlüğü, (2013).

Uzman, Nasrullah. Türkiye’nin Mülteci ve Muhacir Politikaları (1923-1947), (Ankara: 2018).

Yılmaz, Mehmet. “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.IV, (Ankara: Yeni Türkiye Yay., 1999).

Yusuf Halaçoğlu, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, (Ankara: TTK Yay., 1988).

https://www.goc.gov.tr/ (erişim tarihi: 20.10.2023).